Rusya ile Ukrayna ortasında yaşanan savaşa ait haberlerinin çocukları olumsuz etkileyebileceğine dikkat çeken uzmanlar, çocukların birtakım davranışlarıyla bunları ortaya koyabileceği ikazında bulunuyor. Uzmanlar, çocuklarda gece uyanmaları, açık bir nedeni olmadan ağlama ve öfke krizine girme, savaşla ilgili sorular sorma üzere davranışlar görülebileceğini belirtiyor. Çocuklara savaş haberlerinin izletilmemesini tavsiye eden uzmanlar, sorularının da anlaşılır biçimde yanıtlanmasını, çocuğu kaygılandıracak tabirlerden kaçınılmasını öneriyor.
Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Kısım Lideri Prof. Dr. Nurper Ülküer, Rusya-Ukrayna savaşının çocukların psikolojisi üzerindeki tesirlerine ait değerlendirmelerde bulundu.
Erken yaştaki aksilikler ömür uzunluğu tesirlere yol açıyor!
Prof. Dr. Nurper Ülküer, dünyada milyonlarca çocuğun savaş, şiddet, hastalık ve mevtle karşı karşıya kalırken bu problemleri yaşamayan lakin akranlarının çaresizliğini kitle irtibat araçlarıyla ve anne-babalarının konuşmalarından öğrenen çocukların sayısının bu sayının onlarca katına çıktığını söyledi. Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Çocuklar, sonsuz hayal güçleri ile bunları kendi dünyalarının bir kesimi haline getiriyor ve birebir aksilikleri kendi dünyalarında yaşayabiliyor. Aksiliklerin yarattığı tasa ve endişe, çocuğun gelişiminde, güya olayı kendisi yaşamış üzere, kıymetli ve geri dönüşü epey sıkıntı olan ve tüm hayatları boyunca onlarla birlikte olacak psiko-somatik sorunları de beraberinde getiriyor. Çocuk gelişimi alanında, özellikle sinir-bilimsel çalışmalar, erken yaşlardaki aksiliklerin, hayat uzunluğu devam eden fizikî ve ruhsal sorunlara neden olabileceğini vurgulamaktalar. İşte bu nedenle, her iki küme çocuğun da korunmaya ve daha inançlı ortamlarda olmaya gereksinimleri ve hakları var.” diye konuştu.
Şiddete tanıklık etmek psiko-somatik sorunlara neden oluyor!
Savaş yaşayan, şiddete tanıklık eden çocukların yaşadığı travmaların geri dönüşü çok sıkıntı olan, ve ömür uzunluğu devam edebilecek psiko-somatik sorunlara neden olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Bu çeşit travmaların ve aksiliklerin çocukların gelişimleri üzerindeki tesirleri yaşlarına ve içinde bulundukları ortamlara nazaran farklılık gösterir. Örneğin bebeklerin ve küçük çocukların, hala birincil bakım vereni ile olan yakın bağı nedeni ile aksiliklerden etkilenmeleri daha çok bakım verenleri ile olan inançlı etkileşimlerinin kesilmesi sonucu ortaya çıkabilir. Unutulmaması gereken bir şey varsa, anne-babaların ve bakım verenlerin de birebir olumsuz durumlardan etkilendikleri ve fizikî ve ruhsal sıhhat açısından zahmetler yaşadıkları ve çocuklarına gereken ilgi ve sevgiyi gösteremeyebilecekleridir. Bu ise çocukların ihmal ve istismar tehlikesini arttırır. Öteki bir deyişle, özellikle küçük çocukları savaşın ve öteki aksiliklerin yıkıcı tesirinden muhafazanın en kıymetli yolu anne-babaların bu cins aksiliklerin tesirinden uzak tutacak ve bu cins olaylardan etkilenmeyecek biçimde güçlü olmasıdır.” ihtarında bulundu.
Güvende zannedilen çocuklar, endişeleri sanal yaşıyor
Savaş, şiddet, sel ve yangın üzere afet haberleri ve aksilikleri gazete, televizyon ve toplumsal medya üzere araçlardan seyreden çocukların da bu haberlerden olumsuz etkilendiklerine dikkat çeken Prof. Dr. Nurper Ülküer, şunları söyledi: “Bu çeşit haberler günlük hayatımızın bir kesimi olmuş durumda. Yalnızca çocukları değil, yetişkinleri de etkileyen bu durumun, çocuğun gelişimini, özellikle toplumsal ve duygusal gelişimini olumsuz etkilediğini anlatan araştırmaların sayısı giderek artıyor. Yani ‘güvende’ olduğunu düşündüğümüz çocuklarımız, meskenlerinin oturma odasında birden kendini savaşın ortasında, çocukların ağlaştıkları bir cenaze merasiminde yahut hastanelerdeki hasta yataklarının başında bulabiliyor ve hayal dünyalarının yardımı ile de şahit oldukları bu ‘boyutlara’ geçebiliyorlar. Dehşetleri, kayıpları ve korkuları oturdukları ve kendilerin en inançta hissettikleri konutlarında ‘sanal’ olarak yaşayabiliyorlar.”
Bu belirtilere dikkat!
Çocuğun savaş üzere sarsıcı olaylardan etkilendiğinin kimi davranışlarla anlaşılabileceğini kaydeden Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Çocukların sordukları sorulardan, gece uyanmalarından, ışığı kapamak istememelerinden, anne-babalarına yapışmalarından, açık bir nedeni olmadan ağlama ve öfke krizine girme ve gibisi davranışlarından anlayabilirler. Çok daha ağır yaşanan durumlarda alt ıslatmaları, suskunluk, hiperaktivite yahut içine kapanma da gözlenebilir.” ikazında bulundu.
Savaş haberleri çocuğa izletilmemeli
Anne babalara düşen en büyük vazifenin, bu cins haberlerin çocuklar tarafından izlenmesini mümkün olduğu kadar engellemek olduğunu belirten Ülküer, “Ancak günümüz şartlarında bunun tam da gerçekleşmeyeceğini düşünürsek çocuklarına gördüklerini onların anlayacağı bir lisanla anlatmalı, çocuğun dehşetlerini azaltmaya çalışmalıdır.” dedi.
Sorularına gerçek ve dengeli yanıt verilmeli
Çocukların sorduğu sorulara gerçek ve dengeli karşılık vermenin değerli olduğunu söz eden Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Çocuklar gördüklerini anlayabilmek için soru sorarlar. Örneğin ‘Bu çocuklar neden ağlıyor? Niçin ormanlar yanıyor? Bu beşerler eden kaçıyorlar? Bize de gelirler mi? halinde sorular sorabilir. Bu soruların yanıtı hayli güç olmakla birlikte, gerçekleri ve nedenleri sade, samimi ve anlaşılır cümlelerle anlatmak en uygunudur. Lakin ebeveynlerin çocuklarının yanında husus ile ilgili konuşmalarına dikkat etmeleri de farklı bir ehemmiyet taşır. Çünkü anne ve babaların çocuklarına söyledikleri ile genel konuşmalarında kullandıkları cümleler farklı olursa, bu çocukların başındaki soru işaretlerini daha da artırır.” diye konuştu.
Korkuyla terbiye formülüne başvurulmamalı!
Bu tıp aksiliklerin çocuk terbiyesinde asla kullanılmaması gerektiğini de vurgulayan Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Maalesef pek saf bir formda bazen anne ve babaların başvurduğu bir kaygıyla terbiye’ sistemi vardır. ‘Onlar yaramazlık yaptığı için bu türlü oldu. Şayet sen de yaramazlık yaparsan sen de o denli olursun’ ya da ‘Seni de onların yanına yollarım’ biçiminde epeyce tehlikeli sözler asla kullanılmamalıdır. Bu cins telaffuzlar, çocukların tasasını arttırmaktan diğer bir işe yaramaz.” ikazında bulundu.
Çocuğun empati ve şefkat hissini geliştirmek için fırsat olabilir
Çocuklarda farkındalık, empati ve şefkat hislerinin gelişmesine yardımcı olunması gerektiğini de tabir eden Prof. Dr. Nurper Ülküer, “Çocuklar bu soruları akranlarının yaşadığı gerçek travmaları gördüklerinde soruyorlar. Onlarla konuşurken ‘Bize bir şey olmaz, merak etme’ tavrı yerine, bu çocukların ıstıraplarını ve onlara neler yapabileceklerini de anlatmak gerekir. Tıpkı formda olaylarda bir tarafı haklı bir tarafı haksız formda göstermemek, ayrımcılığa ve ön yargıya neden olacak tabirlerden uzak durmak gerekir. Hepimizin muhtaçlığı olan empati ve şefkat hislerini, çocuklarla birlikte yaşamak ve onlara yaşatmak değerlidir. Tahminen de bu aksiliklerin en olumlu çıktısı olabilir.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
